Etiket: Biçimlerine göre merdiven Türleri

1. Basamak nedir.
    Farklı seviyeler arasındaki bağlantıyı sağlayan ve düzenli aralıklarla kademelendirilen
   eğimli yollara ‘merdiven’ denir.
    Basamakların yapılma amacı, yayanın açık bir basamağı çıkması sırasında peyzajı ona
   kademe kademe sunmak veya bir sürprizi birden ortaya çıkarmak olmalıdır.
    Merdivenler dış ve iç merdivenler olmak üzere ikiye ayrılır.
    Dış merdivenler tümüyle dış hava koşullarına açık olanlardır. Bunlar daha çok farklı
   yükseklikteki yolları, parkları, bahçeleri birbirine ve tretuvarlarla binaların zemin
   katlarını bağlarlar.
    İç merdivenler normal olarak dış hava koşullarına kapalıdır. Bunlar işlevlerine göre
   esas, yan, servis, yangın merdiveni adını alır.
2. Basamak çeşitleri
    Biçimlerine göre
    Eğim açılarına göre
    Malzemelerine göre
    Konstrüksiyonlarına göre merdiven türleri olmak üzere 4 grupta incelenir.
   2.1. Eğim açılarına göre merdivenler
    Yatık eğimli 20-25 derece (%36-%46)
    Normal eğimli 25-36 derece (%46-%72)
    Dik eğimli 36-45 derece (%72-%100) olmak üzere üçe ayrılır.
    Dış merdivenler yatık, iç mekandaki esas merdivenler normal eğimli olmalıdır.Servis
    merdivenleriyle az yer kaplaması istenen diğer iç merdivenler dik eğimli olabilirler.

2.2. Malzemelerine göre merdivenler;
 Ahşap merdivenler
 Metal merdivenler (çelik, alüminyum vs.)
 Kagir merdivenler (doğal taş,yapay taş, beton ve betonarme)
 Karma merdivenler olmak üzere dörde ayrılır.


2.3. Konstrüksiyonlarına göre merdivenler;
 Tek mesnetli* merdivenler( konsol** kiriş, konsol plak)
 Çift mesnetli merdivenler(basit kiriş, tek doğrultulu plak)
 Yüzeysel mesnetli merdivenler( yer döşemesi) olmak üzere üçe ayrılır.

1. mesnet;döşeme,kiriş gibi bir strüktür öğesinin başka bir taşıyıcıya oturduğu
   yer, dayanak.
2. konsol;yalnızca bir yanındaki mesnet tarafından taşınan, diğer kısımları
   boşlukta olan yatay yapı öğesi.

3. BOYUTSAL KOŞULLAR
   Bir Merdiven, sadece üst üste konulmuş basamaklardan ibaret değildir.
   İnsan antropometrisine uygun olmak zorundadır. Ancak o zaman rahat
   bir kullanım sunulabilir. İnsan ölçüleri belirli sınırlar içinde standart
   kabul edilir. Örneğin, Avrupa – Türk erkeğinin boyu 176 – 187 cm.
   olarak düşünülür ve tüm endüstriyel ürünler buna göre yapılır. Merdiven
   tasarımı içinde Türkiye de bu standartlar kullanılır. Merdivenden çıkan
   bir insanın adımı, ayağını ne kadar yukarı kaldıracağı baştan
   hesaplanarak merdiven buna göre yapılmalıdır.
   Merdiven tasarlanırken temel düşünce şudur; insanın düz bir yolda
   yürürken attığı adımlar, merdivenden çıkarken de inerken de bu adım
   genişliği korunmalıdır. Aksi taktirde bir ritm bozukluğu oluşur ki buda
   kullanıcıyı rahatsız eder. İnsan adımı 63 cm. olarak kabul edilir. Normal
   yürüyüşte ayak aksı ile yürüyüş aksı arasındaki adım açısı 15 derecedir.
   Kişinin düz yolda yürürken kullandığı bu mesafeyi merdivenden çıkarken de kullanması
   gereklidir. Ayağın ölçülerinin incelenmesi için kullanılan kavram ve sistemlerdir. Ayağın
   Uzunluğu : En uzun olan parmağın uç noktası ile topuk arka noktası arasındaki mesafedir.
   Merdiven tasarımı yapılırken İnsan biyometresi ile ilgili bu bilgiler merdiven mühendisliğine
   yansıtmalıdır. Normal yürüyüşte ayak aksı ile yürüyüş aksı arasındaki adım açısı 15 derecedir.
   Topuk iç kenarı ile yürüyüş aksı arasındaki mesafe (adım genişliği) 5-6 cm’dir. Dışa dönük
   yürüyüşte adım genişliği değişken olmakta , adım açısı ise oldukça artmaktadır
   Rıht Yüksekliği(S)=
   BasamakSayısı
   MerdivenYüksekliğs(H)
   Basamak Genişliği (A)=
   BasamakSayısı
   YürümeHattıUzunluğu(La)
   Yürüme Hattı Uzunluğu (LG)= Basamak Sayısı . Basamak Genişliği (A)
    Basamak boyutları
   -Basamak genişliği; birbirini izleyen rıht yüzeyleri arasındaki yatay uzaklıktır.Düz kollu
   merdivenlerin her noktasında aynı olan bu genişliğe ‘normal basamak genişliği’ denir. Döner
   ya da yamuk basamaklı merdivenlerde sadece çıkış hattı üzerindeki genişlikler normal, diğer
   noktalar ise daha dar veya daha geniştir.Bu daralma ve genişlemeler dairesel merdivenlerde
   her noktada farklı,kova hattı üzerinde bir noktada min.,duvar hattında da bir noktada max.dur.
   -Rıht yüksekliği; birbirini izleyen iki basamak yüzeyi arasındaki yüksekliktir.Basamaklarda
   yürümenin rahatlığı B+2H=62-65cm eşitliğine ve buradaki rıht yüksekliğinin küçüklüğüne
   bağlıdır. İç mekanda H=12-14cm olarak kullanılabilir.(Normal bir adımın uzunluğu 65cm
   kabul edilmektedir).

 Sahanlık boyutları Sahanlıklar merdiven kolları arasında düzenlenen döşeme parçalarıdır.Ana işlevleri iniş çıkış rahatlığını ve güvenliğini artırmaktır.Sahanlıkların biçimi merdiven planına bağlıdır.Yerlerine göre bunlar; yuvarlak, kırık köşeli ve düz olarak değişik şekillerde görülebilir. Korkuluk ve küpeşte -Merdiven ve sahanlıkların açık olan kenarları düşme tehlikesine karşı korkulukla korunmalı ve bunların üst kenarlarında,ilkokul çağında çocuklar da kullanıyorsa yanlarında da küpeşte düzenlenmelidir. -Normal olarak bir merdivende rıht sayısı <5 ise korkuluk ve küpeşte yapılmayabilir.Rıht sayısı 5-10 ise sadece küpeşte yapılabilir,10dan çok ise hem küpeşte hem korkuluk veya merdiven duvarlarla sınırlanıyorsa sadece küpeşte zorunludur. Korkuluk yüksekliği Basamakların ön kenarlarından küpeşte üstüne kadar düşey doğrultuda ölçülen yüksekliktir.Bu yükseklik sahanlıklarda ve tüm basamaklarda eşit ve 90cmden az olmamalıdır.Çocuklar için düzenlenen küpeştelerin yüksekliği 60cm olmalıdır. Parmaklık korkuluklarda ilk taşıyıcı elemana ‘baba’ adı verilir ve diğer taşıyıcılara göre daha kalın yapılırlar. 4. Basamak konstrüksiyonları Tek mesnetli basamaklar Çift mesnetli basamaklar

Yüzeysel mesnetli basamaklar.

Tek ve çift mesnetli merdivenler eğilmeye çalışır.Ancak tek mesnetlilerde kiriş ya da plağın
üst tarafında çekme,alt tarafında basınç gerilmesi oluşurken çift mesnetlilerde, tersine alt
tarafta çekme üst tarafta basınç gerilmesi vardır.Yüzeysel mesnetli olanlarda ise sadece basınç
gerilmesi söz konusudur. Diğer taraftan kiriş ve plaklar mesnetlere serbestçe oturtulabileceği
gibi ankastre ya da rijit olarak da bağlanabilir.
TAŞIYICI KISIM
-Enine doğrultuda yan yana dizilen hazır kirişler
-Boyuna doğrultuda yan yana dizilen hazır kirişler
-Boyuna doğrultuda düzenlenen hazır kirişlere oturtulan, hazır kiriş ya da plaklar
-Hazır ya da yerinde dökme kirişli döşemeler
-Hazır ya da yerinde dökme dişli döşemeler
-Hazır ya da yerinde dökme plaklar olarak sınıflandırılabilir.

5. Kaplama konsrüksiyonu
   Merdivenlerde kaplamayı ya taşıyıcı kısım içerir, ya kaplama taşıyıcı kısımla birlikte
   dökülür, ya da sonradan ayrı bir tabaka olarak eklenir.Merdiven kolu kirişli,dişli veya plak
   döşemeden oluşuyorsa normal olarak kaplama ayrı bir tabaka olarak sonradan eklenir.Ancak
   kaplama taşıyıcı kısımla birlikte de dökülebilir.

6. Basamakların yapısal özellikleri
   Bir merdiveni öncelikle taşıyıcı kısmının malzemesi belirler.Taşıyıcı kısımda kullanılan
   başlıca malzemeler ise; ‘doğal taş,yapay taş, betonarme, ahşap ve metal’dir.Bunlardan ilk
   üçüne ‘kagir malzeme’ denir.Ayrıca taşıyıcı kısmın yapımında birden fazla malzeme de
   kullanılabilir.
   Bu nedenle merdivenleri, taşıyıcı kısmın malzemesine göre;
   -Doğal ve yapay taş basamaklı merdiven
   -Betonarme merdivenler
   -Ahşap merdivenler
   -Metal merdivenler
   -Karma merdivenler olarak ayırmak daha uygundur.

Traverten Basamak ile yapılmış uygulamalar

Mozaik Basamak Uygulamaları

Tuğla Basamak Uygulama Galerisi

Kaynak : https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/61612/mod_resource/content/1/5.%20B%C3%B6l%C3%BCm%20.Basamak%20ve%20rampalar.pdf

Prof. Dr. M. Halim PERÇİN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı
Bölümü Peyzaj Konstrüksiyonu 1 Ders Notları