Blog

Mimari projelerin ve yapı standartlarının en temel unsurlarından biri olan merdivenler, sadece katlar arası geçişi sağlamakla kalmaz, aynı zamanda estetik ve güvenli bir yaşam alanı oluşturmanın da anahtarıdır. Peki, merdiven basamakları kaç cm olmalı? İşte bu hayati sorunun cevabı ve merdiven ölçüleriyle ilgili bilmeniz gereken tüm detaylar.

Merdiven Basamak Ölçülerinin Önemi ve Güvenlik Standardı

Merdiven basamaklarının ideal ölçülerde olması, güvenli, rahat ve yorulmadan iniş çıkış yapılabilmesi için kritik öneme sahiptir. Standart dışı, çok yüksek ya da çok dar basamaklar düşme riskini artırır ve kullanıcı konforunu ciddi şekilde düşürür. Bu ölçüler, mimarlık ve mühendislik disiplinlerinde yıllardır yapılan çalışmalar sonucunda insan anatomisine en uygun olacak şekilde belirlenmiştir.

---

İdeal Merdiven Basamak Ölçüleri Nelerdir? (Rıht ve Basamak)

Merdiven ölçülerini belirleyen iki temel unsur vardır: Rıht Yüksekliği (h veya a) ve Basamak Genişliği (b) (adım atılan yatay kısım).

1. Rıht Yüksekliği (h): Kaç Santimetre Olmalı?

Rıht, iki basamak arasındaki dikey yüksekliktir. Bu yükseklik, merdiveni çıkarken harcanan enerjiyi doğrudan etkiler.

• Konutlarda Standart Rıht Yüksekliği: Yönetmelikler genellikle 17 cm‘den fazla olamayacağını belirtir. 16-18 cm aralığı konutlar için ideal ve rahat kabul edilir. Asansörü olan binalarda ise bu üst sınır 18 cm olabilir.
• Umumi Binalarda Standart Rıht Yüksekliği: Okul, hastane, tiyatro gibi toplu kullanıma açık binalarda, daha yavaş ve güvenli hareket edilmesi gerektiğinden, rıht yüksekliği daha düşük tutulur. İç merdivenlerde 16 cm‘den, dış merdivenlerde ise 15 cm‘den fazla olamaz.
• İdeal Aralık: Genel olarak, rıht yüksekliği 15 cm ile 18 cm arasında tutulmalıdır. (Örnek çizimde 167 mm yani 16.7 cm kullanılmıştır.)

2. Basamak Genişliği (b): Kaç Santimetre Olmalı?

Basamak genişliği (ayrıca basış veya diş olarak da adlandırılır), ayağın basacağı yatay mesafedir. Bu genişlik, iniş ve çıkış konforunu doğrudan etkiler.

• Genel Minimum Standart: Yönetmeliklere göre basamak genişliği 27 cm‘den az olamaz.
• Konutlar İçin İdeal Genişlik: Rahat bir kullanım için 26 cm ile 32 cm arası önerilir. Yürüme çizgisine göre ideal aralık ise 27-29 cm civarıdır. (Örnek çizimde 280 mm yani 28 cm kullanılmıştır.)
• Umumi Binalarda Minimum Genişlik: İç merdivenlerde 29 cm‘den, dış merdivenlerde ise 32 cm‘den az olamaz.

---

Adım Kuralı: Basamak Ölçüleri Arasındaki Kritik İlişki

Merdiven tasarımının altın kuralı, rıht ve basamak genişliğini bir denge içinde tutan “Adım Kuralı” formülüdür. Bu formül, merdivenin eğimini ve yoruculuk seviyesini belirler:

Basamak Genişliği (b) + 2 x Rıht Yüksekliği (h) = 62 ila 64 cm

Bu kurala göre, basamak genişliği arttıkça rıht yüksekliği azalmalı ve tersi olmalıdır. Örneğin, b=28 ve h=17.5 cm kullanıldığında, sonuç 28 + (2 x 17.5) = 63 cm çıkar ve bu, ideal konfor aralığı içindedir.

---

Merdiven Basamak Sayısı ve Sahanlık Planlaması

Merdiven planlamasında sadece tek bir basamağın ölçüsü değil, aynı zamanda toplam basamak sayısı ve sahanlıkların konumu da önemlidir.

• Basamak Sayısı: Bir merdiven kolunda (sahanlık olmadan) ardışık basamak sayısı genellikle 10 ile 14 arasında tutulmalıdır. Daha fazla basamak gerekiyorsa araya sahanlık eklenmelidir.
• Sahanlık (S): Sahanlıklar, dinlenme ve yön değiştirme alanlarıdır. Derinliği (S), en az merdiven kol genişliği (G) kadar olmalıdır.
• Basamak Kalınlığı: Basamakların üst kotunu ve dayanımını etkileyen bu ölçü, genellikle 3 cm ile 5 cm arasında değişen kaplama malzemesi ile belirlenir.

Merdivenlerin ölçüleri belirlenirken, her zaman yerel yönetmeliklerin belirlediği minimum standartlara uyulmalı ve konfor için ideal ölçü aralıkları tercih edilmelidir.