Geleneksel bir Köy Fırını (Taş Fırın), yüksek ısıyı uzun süre muhafaza etmek ve ekmek, pide, lahmacun gibi ürünleri homojen bir şekilde pişirmek için tasarlanmıştır. Yapımı, bir dizi aşamadan ve doğru orantılı ölçülerden oluşur.

İşte Köy Fırını yapımının adımları ve temel ölçüleri:

I. Köy Fırını Temel Ölçüleri (Altın Oran)

Fırının verimli çalışması için iç ölçüleri arasında bir orantı olması şarttır. Genellikle fırın, iç çapının yarısı kadar kubbe yüksekliğine sahiptir.

II. Köy Fırını Yapım Aşamaları

1. Yer Seçimi ve Temel Hazırlığı

• Yer Seçimi: Düz, sağlam ve dumanın çevreyi rahatsız etmeyeceği rüzgardan nispeten korunaklı bir alan seçin.
• Temel: Fırın çok ağır olacağından sağlam bir temel şarttır. Fırının dış ölçülerinden daha geniş (örnek: 1.50 m x 1.50 m) betonarme bir temel dökülür.

2. Kaide (Taban Duvarı) İnşası

• Duvar Örgüsü: Fırın zeminini yerden yükseltmek (Pişirme Zemini Yüksekliği: 100-115 cm) için briket veya tuğla ile kaide duvarları örülür. Bu boşluk yakacak odun depolama alanı olarak kullanılabilir.
• Kaide Kapaması: Kaide duvarlarının üzeri beton, demir ızgara veya sağlam taşlarla kapatılarak düz bir zemin elde edilir.

3. Zemin Yalıtımı (Termal Bariyer)

• Amaç: Isının aşağı kaçmasını önleyerek fırının daha az yakıtla daha uzun süre sıcak kalmasını sağlamak.
• Uygulama: Kaide zeminine cam şişe kırıkları, kaya tuzu veya perlit gibi ısı tutucu malzemeler bol miktarda serilir ve tesviye edilir.

4. Pişirme Tabanı

• Ateş Tuğlası Döşeme: Yalıtım katmanının üzerine ateş tuğlaları (şamot tuğla) döşenir. Tuğlalar genellikle çapraz döşenerek genleşme payı bırakılır.
• Harç: Tuğlalar arasındaki boşluklar şamot harcı (yüksek ısıya dayanıklı harç) ile doldurulur ve yüzey pürüzsüzleştirilir.

5. Kubbe İnşası

• Kalıp: Kubbenin ideal yarım küre formunu vermek için iç kısma geçici bir kum yığını veya ahşap/metal bir şablon hazırlanır.
• Tuğla Örgüsü: Ateş tuğlaları, şamot harcı kullanılarak önceden belirlenen merkeze göre eşit bir eğimle (genellikle dik başlanarak) örülür. Kubbe formu, fırın iç yüksekliği ölçüsüne ulaşana kadar devam eder.

6. Fırın Ağzı ve Baca Yapımı

• Ağız Kemer: Kubbe örülürken fırın ağzı genişliği ve kritik ağız yüksekliği oranı dikkate alınarak tuğla kemer oluşturulur.
• Baca Konumu: Baca, dumanın en iyi çekişi sağlaması için fırın ağzının hemen üzerine yerleştirilir. Genellikle metal baca borusu veya tuğla ile uygun çapta yükseltilir.

7. Dış Yalıtım ve Sıva

• Kubbe Yalıtımı: Kubbenin dış yüzeyine taş yünü, cam yünü gibi yalıtım plakaları sarılır.
• Tel Sarma: Yalıtımın sabit kalması ve dış sıvanın çatlamaması için tüm kubbe kümes teli ile sarılır.
• Son Sıva: Şamot, çimento, kireç ve çatlamayı önlemek için saman karıştırılarak hazırlanan özel dış sıva ile fırının dış yüzeyi kaplanır.

8. Kurutma ve İlk Yakma (Kürleme)

• Fırının yapımı bittikten sonra, harcın tamamen kuruması için hava şartlarına göre 2-4 hafta beklenmelidir.
• Kürleme: İlk ateş, düşük ısıda ve yavaş yavaş yakılmalıdır (önce kağıt, çalı çırpı, sonra küçük odunlar). Bu işlem birkaç gün sürerek fırındaki nemin buharlaşmasını ve malzemenin çatlamadan sertleşmesini sağlar.