Blog

Mimari projelerde güvenliğin ve konforun temelini oluşturan sorulardan biri: “Merdiven basamak genişliği kaç olmalı?” Merdiven basamağının genişliği (basış derinliği), insanların düşme riskini azaltan ve rahat bir adım atmasını sağlayan en kritik ölçüdür.

Basamak genişliği standartları, binanın konumuna (ev içi/ticari) ve hangi yönetmeliğe tabi olduğuna göre değişir. İşte minimum basamak genişliği ölçüleri ve güvenli tasarım ipuçları:

1. Türkiye’deki Yasal Basamak Genişliği Standartları

Türkiye’de Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği’ne göre basamak ölçüleri, binadaki sirkülasyon yoğunluğuna göre belirlenir:

Yapı Tipi	Minimum Basamak Genişliği (Derinliği)	Not
Konutlarda (Ortak Kullanım)	En az 27 cm	(Bazı kaynaklarda 26 cm de geçmektedir, ancak 27 cm standarttır.)
Umumi Binalar (İç Mekan)	En az 29 cm	İnsan sirkülasyonu yüksek yerler için.
Umumi Binalar (Dış Mekan)	En az 32 cm	Dış merdivenlerde daha güvenli bir adım için.
Yangın Merdivenleri	En az 25 cm	(Acil kaçış yolları için.)

Görsel Destek: Birçok standartta (TS, Yönetmelikler), konforlu bir basamak derinliği genellikle 28 cm civarında kabul edilir.

2. Uluslararası Standartlar (NFPA Örnekleri) 🌍

Amerika Birleşik Devletleri’nde geçerli olan Ulusal Yangın Güvenliği Birliği (NFPA) 101 Yaşam Güvenliği Kodu’na göre minimum ölçüler:

• Konutlarda (NFPA): Basamak genişliği en az 22,9 cm (9 inç) olmalıdır.
• Ticari Binalarda (NFPA): Basamak genişliği en az 28 cm (11 inç) olmalıdır.

3. Neden Minimum Basamak Genişliği Önemlidir?

Basamak genişliği seçilirken, merdivenin kullanılacağı amacı, binadaki insan sayısını ve merdivenin eğimini göz önünde bulundurmak önemlidir.

• Güvenlik: Basamak çok dar olursa, insanların düşmesi ve yaralanması daha olasıdır.
• Konfor ve Eğim: Daha geniş basamaklar, daha dik merdivenler için daha önemlidir. Bu, merdivenin aşırı yorucu olmasını engeller.
• Kullanıcı Profili: Özellikle yaşlı veya engelli bireylerin yaşadığı veya kullandığı yerlerde daha geniş basamaklar tercih etmek daha güvenlidir.

4. Merdiven Genişliği ve Rıht Yüksekliği İlişkisi

Basamak genişliği (b), tek başına yeterli değildir. Kullanım konforu, dikey mesafe olan Rıht Yüksekliği (h) ile ilişkilidir. Güvenli ve rahat bir merdivenin sırrı Adım Kuralı formülüdür:

Basamak Genişliği(b) + 2 x Rıht Yüksekliği(h) = 62 ila 64 cm

Bu formül, basamak derinliğinin 27-30 cm ve rıht yüksekliğinin 16-18 cm arasında tutulması gerektiğini teyit eder. Örneğin, görsel kaynakta rıht yüksekliği 167 mm(16.7 cm) ve basamak derinliği 280 mm (28 cm) olarak gösterilmiştir.

Tasarım İpuçları ve Ek Güvenlik Önlemleri

Merdivenin iniş ve çıkışlarında, insanların rahatça dönebilmeleri için ek alan (sahanlık) sağlanmalıdır. Ayrıca basamak genişliği ile ilgili olarak şunlara dikkat edilmelidir:

• Yuvarlak Basamaklar: Yuvarlak veya kavisli basamaklar, düz basamaklardan daha geniş olmalıdır.
• Kaymazlık: Basamakların kaymaz malzemeden yapılması ve yeterli aydınlatma sağlanması da önemlidir.
• Tırabzan/Korkuluk: Güvenlik için tırabzan yüksekliği 90-100 cm arası tavsiye edilir.

Basamak genişliği ile ilgili kafanız karışıksa veya özel bir projeniz varsa, bir kalifiye inşaat uzmanına veya mimara danışmanız önemlidir.